Mgr Agnieszka Radom – Laboratorium Analityczne Produktów Pszczelich Gospodarstwa Pasiecznego „Sądecki Bartnik”
Dr Ivana Tlak Gajger – Oddział Biologii i Patologii Ryb i Pszczół Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu w Zagrzebiu

Nozevit - preparat pomocny w utrzymaniu zdrowych i silnych rodzin pszczelich

Nozevit jest preparatem fito-farmakologicznym wspomagającym pszczoły zakażone nosemozą. Określenie „preparat fito-farmakologiczy” - oznacza, iż jest to preparat farmakologicznie czynny pochodzenia roślinnego. Nosemoza natomiast jest pasożytniczą chorobą dorosłych pszczół wywoływaną przez pierwotniaka-sporowca pszczelego Nosema apis, który w niesprzyjających warunkach środowiska wytwarza spory (formy długo żyjące). Patogen wywołujący nosemozę umiejscawia się i rozwija się w komórkach nabłonka jelita środkowego pszczół. Choroba ta obejmuje swym zasięgiem cały świat. Powoduje znaczne straty w pasiekach, co wiąże się ze startami ekonomicznymi w postaci zredukowanych zbiorów miodu i innych produktów pszczelich i spadkiem plonów w rolnictwie.

Nosemoza często zbyt późno jest zauważana przez pszczelarza. Zakażone pszczoły mają tendencję do ginięcia poza ulem. Z powodu braku oczywistych symptomów, choroba może być trudna do wykrycia i dlatego często jest nazywana cichym zabójcą. Ze względów ekonomicznych i gospodarczych ważna jest właściwa diagnostyka i umiejętność kontrolowania choroby.

Prawodawstwo Unii Europejskiej (EU3/01/081) zakazuje stosowania antybiotyków do leczenia chorób pszczół z powodu możliwości rozwinięcia się oporności na używane środki chemioterapeutyczne, maskowania choroby, nawrotów choroby i szkodliwego działania pozostałości antybiotyków lub ich metabolitów w produktach pszczelich. Czynniki te wpłynęły na konieczność produkcji i użycia naturalnego fito-farmakologicznego preparatu Nozevit podlegającego naturalnej utylizacji, wykorzystywanego do wspomagania sił obronnych pszczół w walce z nosemozą.

Skład preparatu Nozevit

Preparat Nozevit ma w swoim składzie wyłącznie substancje naturalne. Składniki preparatu uzyskiwane są w procesie ekstrakcji, któremu nie towarzyszy wykorzystywanie sztucznych środków chemicznych. Jest on mieszaniną kory drzew, a głównym jego składnikiem jest ekstrakt z kory dębu (Oak) ( Oak z ang. - dąb) - bogatego źródła tanin. Taniny są naturalnymi polifenolami roślinnymi, do których właściwości należy: wiązanie białek, udział w precypitacji i koagulacji. W medycynie wykorzystywane są do leczenia chorób zapalnych przewodu pokarmowego. Taniny przywierają do błony śluzowej jelit pszczół tworząc sprężystą błonę, jak również wywierają działanie przeciwzapalne. Fenole te o dużej masie molekularnej zawierają wystarczającą ilość grup hydroksylowych, aby tworzyć kompleksy z białkami, celulozą i pewnym minerałami. W następstwie ich działania następuje powstrzymanie biegunki. W ten sposób Nozevit znacząco redukuje występowanie kolejnych zakażeń. Wyniki badań histologicznych dowodzą, że światło jelit pszczół którym podawano Nozevit jest pokryte zbitą, sprężystą warstwą błony perytroficznej, podczas gdy pszczoły którym nie podawano tegoż preparatu miały znacznie luźniejszą i słabo ograniczoną warstwę błony perytroficznej- stanowiącej ochronę przeciwzakaźną. Wg badań przeprowadzonych na Wydziale Weterynarii Uniwersytetu w Zagrzebiu, przyjmuje się, że Nozevit spontanicznie pokrywa światło jelit jak i spory Nosema apis.

Wpływ na patogeny przewodu pokarmowego pszczół

Pszczoły ze zdrowym przewodem pokarmowym są w stanie przetrwać zimę w dobrej kondycji i wiosną rozwijać się szybciej, wychowując więcej czerwiu. Używając Nozevitu jako dodatku do syropu cukrowego, przyczyniamy się do oczyszczenia jelit pszczół z patogenów wewnętrznych, w tym również ze spor Nosema apis, eliminując tym samym konieczność leczenia środkami chemicznymi. Pasożyty przewodu pokarmowego są więc niszczone niszczone, a właściwości antyoksydacyjne pomagają utrzymać zdrowie i witalność rodzin pszczelich przez dłuższy czas, co wpływa na poprawę ogólnego stan zdrowia pszczół.

Badania Nozevitu przeprowadzone na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu w Zagrzebiu

Na Uniwersytecie w Zagrzebiu przeprowadzono badania Nozevitu pod kątem ochronnego działania preparatu u sztucznie zakażonych pszczół sporami Nosema apis oraz jego wspomagającego działania w celu poprawienia stanu zdrowia pszczół zakażonych sporami Nosema apis. Poddano analizie histologicznej strukturę jelita środkowego pszczół w celu poznania mechanizmu działania testowanego preparatu Nozevit.

Badania prowadzono według następującego schematu: Spory Nosema apis uzyskano z próbek pozytywnych po uprzednim potwierdzeniu zakażenia w badaniach laboratoryjnych.

Przed przystąpieniem do badań, z każdej rodziny pszczelej pobrano po 30 pszczół z wylotka i przebadano je pod mikroskopem na obecność Nosema apis.

Do badań użyto rodzin pszczelich, z których utworzono:

• grupę kontrolną (A) karmioną syropem cukrowym (1:1),
• grupę testową (B) sztucznie zakażoną zawiesiną spor Nosema apis, której podawano Nozevit,
• grupę testową (C) sztuczne zakażoną zawiesiną spor Nosema apis.

Z wymienionymi grupami przeprowadzono dwa testy.

Test 1. Grupy testowe (B,C) zakażono zawiesiną spor Nosema apis (40,1x10 spor na 1ml) w syropie cukrowym (1:1). 10 ml zawiesiny zmieszano z 0,5 litra roztworu syropu cukrowego (C) i dodano 20 kropli Nozevitu (B). Przygotowany roztwór podawano pszczołom przez pięć kolejnych dni. Grupa kontrolna (A) zamiast roztworu zawiesiny spor Nosema apis otrzymała równoważną ilość wody dodaną do roztworu syropu cukrowego. Próbki materiału do badania pobrano od 60 dorosłych pszczół. Pszczoły pobrano z wylotka w 10, 15 i 22 dniu po zakażeniu, a obecność spor Nosema apis została zbadana pod mikroskopem.

Test 2. Grupa testowa (B,C) i grupa kontrolna (A) z poprzedniego testu zostały użyte do oceny efektywności działania preparatu Nozevit u pszczół zakażonych nosemozą.

Mieszanka 0,5 litra syropu cukrowego w wodzie (1:1) z 20 kroplami Nozevitu podano grupom testowym (B,C), w 4 powtórzeniach w odstępach 4-dniowych. Grupa Kontrolna (A) otrzymała syrop cukrowy. Próbki pobrano od 60 dorosłych pszczół (jak poprzednio) w 15, 20 i w 25 dniu od momentu podawania Nozevitu i poddano je badaniom pod mikroskopem na obecność spor Nosema apis.

Próbki do histologicznej preparacji pobrano z trzech grup pszczół:

1. niezainfekowanych;
2. pszczół zakażonych Nosema apis, którym podawano Nozewit;
3. pszczół zakażonych Nosema apis.

Z każdej grup wzięto po 20 pszczół i wypreparowano ich jelita.

Fot. 1. Spory Nosema apis (a,b).

 

Fot. 2. Spory Nosema apis na siatce cytometrycznej w komorze Bürkera- Türka.

 

Fot. 3. Jelito środkowe pszczół niezakażonych (a,b)

Wyniki przeprowadzonych testów

Testy na obecność spor Nosema apis wykonane przed przeprowadzeniem badań dały wyniki negatywne w każdej z grup (A,B,C). Sztuczne zakażenie sporami Nosema apis zostało przeprowadzone pomyślnie. Wyniki badań mikroskopowych na obecność spor w 10, 15 i 22 dniu od zakażenia przedstawia tabela 1 i wykres 1. Wyniki badania pszczół po 15, 20 i 25 dniach od podania Nozevitu przedstawiono w tabeli 2 i na wykresie 2.

 Zapobiegawcze działanie fito-farmakologicznego preparatu Nozevit w przypadku nosemozy

Test nr 1		10 dni od początkowego zakażenia	15 dni od początkowego zakażenia	22 dni od początkowego zakażenia
A		0,00	0,00	0,00
B	Średnia	5,80	21,60	75,10
	Min.	3,00	13,00	59,00
	Max.	10,00	28,00	97,00
	Odch. Standardowe	2,34	5,3	12,12
C	Średnia	11,90	42,80	105,90
	Min.	5,00	31,00	86,00
	Max.	17,00	60,00	132,00
	Odch. Standardowe	4,48	9,6	15,96

Tabela 1. Liczba spor w 10, 15 i 22 dniu od początkowego sztucznego zakażenia sporami Nosema apis. Aby uzyskać wartość w milionach spor dla pszczoły, uzyskany wynik podzielono przez 4.

A – grupa kontrolna, B – syrop cukrowy + spory Nosema apis + Nozevit, C – syrop cukrowy + spory Nosema apis

Wykres 1. Średnia liczba spor (milion spor na pszczołę) Wykres 2. Średnia liczna spor (milion spor na pszczołę) w 10, 15 i 22 dniu od początkowego sztucznego zakażenia w 15, 20 i 25 dniu po podaniu Nozevitu

Działanie fito-farmakologicznego preparatu Nozevit u pszczół chorych na nosemozę

Test nr 2		15 dni po podaniu Nozevitu	20 dni po podaniu Nozevitu	25 dni po podaniu Nozevitu
A		0,00	0,00	0,00
B	Średnia	57,20	27,20	6,10
	Min.	41,00	16,00	3,00
	Max.	81,00	41,00	9,00
	Odch. Standardowe	13,54	8,32	1,85
C	Średnia	73,00	36,70	25,50
	Min.	66,00	33,00	21,00
	Max.	83,00	42,00	32,00
	Odch. Standardowe	6,05	2,75	3,17

Tabela 2. Liczba spor w 10, 15 i 22 dniu od początkowego sztucznego zakażenia. Do uzyskania wartości w milionach spor dla pszczoły, uzyskany wynik podzielono przez 4. A- grupa kontrolna, B – syrop cukrowy + Nozevit, C – syrop cukrowy + Nozevit

Celem testów było określenie zdolności zapobiegania nosemozie przy użyciu preparatu Nozevit i zbadanie możliwości zahamowania infekcji sporami Nosema apis, następnie określenia stopnia efektywności preparatu użytego w rodzinach pszczelich zakażonych Nosema apis. Zgodnie z wynikami testu pierwszego w grupie B, której podawano Nozevit w porównaniu do grupy C, która nie otrzymała tego preparatu, otrzymano zredukowaną liczbę spor (48,73% dnia 10, 50,46% dnia 15 i 70.91% dnia 22 od początkowego sztucznego zakażenia sporami Nosema apis). Wyniki drugiego testu wykazały, że podanie pszczołom Nozevitu nie dało 100% efektu zlikwidowania nosemozy, ale grupa poddawana działaniu Nozevitu od początku trwania badań miała znacząco zredukowaną liczbę spor Nosema apis. Interesujący i zaskakujący jest fakt, że pszczoły zjadały roztwór syropu cukrowego z dodatkiem Nozevitu dwa razy szybciej w stosunku do samego syropu cukrowego.

Fot. 4. Jelito środkowe pszczół zainfekowanych Nosema Apis, którym podawano preparat Nozevit (a,b,c,d). Światło jelit pszczół jest pokryte zbitą warstwą błony perytroficznej.

Wszystkie opublikowane zdjęcia zostały wykonane na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu w Zagrzebiu

Dawkowanie i sposób podania preparatu Nozevit:

• Nozevit dodajemy do syropu cukrowego (1:1), w proporcji 3 ml preparatu na 1 litr syropu. Rodzinom pszczelim podajemy dwukrotnie 1/3 litra gotowego roztworu w odstępie 10 dni wiosną i jesienią.
• W wyjątkowych przypadkach (rodziny silnie porażone nosemozą) podkarmiamy 4 razy co 4 dni po 1/3 litra roztworu.
• Roztworem preparatu z syropem cukrowym możemy również opryskiwać rodziny pszczele bądź polewać w uliczki na pszczoły siedzące na plastrach. Zauważono, że opryskiwanie działa bardzo efektywnie.

Nozevit wywiera długotrwały, pozytywny wpływ na ogólny stan zdrowia pszczół. Wigor, siła i produktywność rodzin pszczelich jest wzmocniona przez kolejne miesiące po jego zastosowaniu. Nozevit przy uzupełnianiu zapasów przed zimą pomaga dobrze przygotować rodziny do zimowli, dzięki czemu wiosną rodziny są silne.

Skuteczność Nozevitu została udowodniona w praktyce przez pszczelarzy na Alasce, gdzie przy bardzo surowych zimach (do -52˚C) obserwowano, że rodziny karmione Nozevitem przezimowały w 100%. Natomiast w rodzinach pszczelich zanim zaczęto używać Nozeviu straty wynosiły około 50%.

Używanie preparatu Nozewit ogranicza występowanie nosemozy, która często jest przyczyną poważnych strat rodzin pszczelich w pasiekach i przyczynia się do zmniejszenia ich produktywności. Obecnie na naszym rynku nie ma lekarstwa do zwalczania nosemozy. Wyniki przedstawionych w artykule testów dają nadzieję na możliwość jej zwalczania preparatami takimi, jak Nozevit, po użyciu którego nie stwierdzono pozostałości preparatu w produktach pszczelich. Jednak w celu pełnego poznania mechanizmu działania Nozevitu, niezbędne są dalsze badania biologiczne i histologiczne na większą skalę.